Nhật Bản đang nỗ lực hồi sinh ngành công nghiệp bán dẫn và đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng. Việt Nam, với nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực kỹ thuật, được xem là giải pháp tiềm năng cho vấn đề này. Việc hợp tác đào tạo và tuyển dụng giữa hai nước hứa hẹn mang lại lợi ích cho cả hai bên.
Ngành công nghiệp bán dẫn của Nhật Bản từng đạt đỉnh cao trong những năm 1970 đến 1990, đặc biệt tại đảo Kyushu, nơi được mệnh danh là "đảo Silicon" của Nhật Bản, với giá trị sản xuất đạt 1.392,4 tỷ Yên vào năm 2000. Tuy nhiên, sự cạnh tranh từ các nhà sản xuất Hàn Quốc và biến động thị trường đã khiến ngành này suy giảm. Để khôi phục vị thế, Chính phủ Nhật Bản đã triển khai chiến lược phục hồi, đặt mục tiêu tăng tổng doanh thu ngành từ 5.000 tỷ Yên năm 2020 lên 15.000 tỷ Yên vào năm 2030. Chiến lược này bao gồm ba giai đoạn: đảm bảo nền tảng sản xuất tiên tiến cho AI và IoT, tăng cường hợp tác nghiên cứu với Mỹ về công nghệ bán dẫn thế hệ tiếp theo, và ứng dụng công nghệ thông qua hợp tác toàn cầu. Trong ba năm đầu tiên từ 2021, Nhật Bản đã đầu tư 4.000 tỷ Yên, giúp giá trị sản xuất tại Kyushu năm 2023 đạt 1.153,4 tỷ Yên, lần đầu tiên vượt ngưỡng 1.000 tỷ Yên sau 16 năm.
Dù có những tiến triển tích cực, Nhật Bản đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng trong ngành bán dẫn. Theo ông Ataguchi từ Sở Kinh tế, Công nghiệp và Thương mại Kyushu, trong vòng 10 năm tới, Kyushu dự kiến thu hút đầu tư thiết bị lên tới 6.200 tỷ Yên, nhưng lại thiếu khoảng 1.000 nhân lực mỗi năm đến năm 2032, đặc biệt ở các vị trí vận hành, kỹ sư sản xuất và nghiên cứu phát triển (R&D). Nguyên nhân chính là do ngành này chưa thu hút được sinh viên Nhật Bản, thiếu thông tin và cơ sở thực hành.
Để giải quyết vấn đề này, Nhật Bản đang tìm kiếm nguồn nhân lực chất lượng cao từ nước ngoài, trong đó Việt Nam được xem là đối tác tiềm năng. Việt Nam sở hữu nguồn nhân lực chất lượng về các nhóm ngành kỹ thuật, trong khi Nhật Bản có ngành công nghiệp bán dẫn phát triển mạnh mẽ. Ông Ishikawa Isamu, Phó Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam, nhấn mạnh rằng hợp tác đào tạo nhân lực giữa hai nước sẽ mang lại lợi ích cho cả hai bên. Các công ty Nhật Bản yêu cầu nhân lực có kiến thức vững chắc về điện, điện tử, thông tin, máy móc, hóa học, vật liệu, tài chính và kinh doanh. Đối với vị trí R&D, cần có khả năng lập trình, kiến thức về kỹ thuật vật liệu và kinh nghiệm thực tế.
Nhật Bản đã thực hiện các bước cụ thể để thúc đẩy hợp tác với Việt Nam. Tại Kyushu và tỉnh Fukuoka, nơi ngành công nghiệp bán dẫn phát triển mạnh với khoảng 1.000 công ty liên quan, chính quyền địa phương đã khai trương Trung tâm Huấn luyện lại về bán dẫn Fukuoka vào tháng 8/2023 nhằm tăng cường nguồn nhân lực. Bà Omagari Akie, Phó Thống đốc tỉnh Fukuoka, cho biết trung tâm này đóng góp vào sự phát triển của ngành công nghiệp bán dẫn và các ngành liên quan đến kỹ thuật số khác.
Ông Hoshino Mitsuaki, Cục trưởng Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Kyushu, nhấn mạnh tầm quan trọng của nhân lực Việt Nam trong việc phát triển ngành bán dẫn của Nhật Bản. Ông cho biết Nhật Bản đang thực hiện kế hoạch đầu tư lớn vào ngành này, đặc biệt ở Kyushu, và kỳ vọng hợp tác với Việt Nam để xây dựng chuỗi cung ứng và phát triển ngành bán dẫn trong tương lai.
Hạ nghị sĩ Soramoto Seiki cũng cho rằng cả Việt Nam và Nhật Bản đều đang tập trung phát triển ngành bán dẫn, vì vậy, việc hợp tác, chia sẻ kỹ thuật và nhân lực giữa hai quốc gia là rất quan trọng. Hợp tác này không chỉ bao gồm sản xuất và nâng cao kỹ thuật, mà còn đào tạo nguồn nhân lực và phát triển các cơ hội kinh doanh, nhằm đưa sản phẩm bán dẫn của hai nước vào thị trường quốc tế.
Việc hợp tác đào tạo và tuyển dụng giữa Việt Nam và Nhật Bản hứa hẹn mang lại lợi ích cho cả hai bên. Nhật Bản có thể giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân lực, trong khi Việt Nam có cơ hội nâng cao trình độ và tham gia vào ngành công nghiệp bán dẫn tiên tiến. Đây là cơ hội để Việt Nam học hỏi kinh nghiệm, tiếp cận công nghệ mới và mở rộng thị trường lao động chất lượng cao.
Trong tương lai, việc tăng cường hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực bán dẫn sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế và công nghệ, đồng thời tạo ra nhiều cơ hội việc làm và nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Xem chi tiết bài viết: Nhật Bản tìm kiếm nhân lực bán dẫn Việt Nam